Về bản chất, ví Web3.0 cũng có chức năng tương tự như ví điện tử trong Web2 là phục vụ mục đích lưu trữ và giao dịch. Tuy nhiên phiên bản ví Web 3.0 có những bước cải tiến nhất định trong mô hình hoạt động, mang lại quyền tự do và bảo mật thông tin hơn cho người dùng.
Tổng quan
Hiện nay các doanh nghiệp đang nhìn thấy tiềm năng tăng trưởng doanh thu đáng kể, đặc biệt khi có rất nhiều ứng dụng và dịch vụ tài chính được tích hợp vào các sản phẩm ví. Dự kiến thị trường thanh toán điện tử sẽ đạt 4,8 tỷ vào năm 2025.
Theo Messari, số tiền đầu tư đổ vào danh mục ví Web3 tính đến thời điểm hiện tại đã lên đến con số 3,3 tỷ USD. ConsenSys – Metamask là công ty ví web3 hàng đầu đã gọi vốn 450 triệu USD, định giá 7 tỷ USD.
Có rất nhiều hệ sinh thái blockchain mới được tạo ra dẫn đến việc gia tăng số lượng địa chỉ ví Web3. Chính vì vậy các nền tảng ví nhanh chóng được mở rộng vì không ai muốn bỏ qua “miếng bánh” này. Sự phát triển này cũng dẫn đến xu hướng triển khai ví đa chuỗi trong thời gian tới.
Mô hình vận hành
Ví blockchain là một giao diện để người dùng tương tác với blockchain và thực hiện các giao dịch nhận/gửi. Địa chỉ ví sẽ là nơi lưu trữ tài sản hoặc thực hiện các giao dịch.
Ví blockchain có hai loại: custodial và non-custodial. Nếu phân loại theo sự kết nối của ví thì có cold wallet (kết nối ngoại tuyến) và hot wallet (kết nối trực tuyến).
Mỗi ví sẽ bao gồm khóa công khai (Public key) & khóa bí mật (Private key):
- Người dùng tạo một “tài khoản” mới
- Thuật toán mã hóa tạo ra private key
- Từ private key, tạo ra public key
- Từ public key, tạo ra địa chỉ ví
Nếu biết địa chỉ ví không thể biết được private key vì con đường này chỉ đi theo một đường chiều duy nhất.
Private key giống như chiếc chìa khóa độc nhất để mở két sắt vậy, chỉ có chữ kí của private key mới thực hiện được giao dịch.
Ví custodial hay non-custodial chỉ khác nhau ở việc ai là người quản lý private key:
- Ví phi lưu ký (non-custodial) yêu cầu người dùng phải tự giữ và quản lý private key của mình
- Ví lưu ký (custodial) thì private key sẽ được lưu trữ bởi một bên thứ ba khác.
Phương thức lưu trữ khoá
Local key storage
Lưu ngay trên thiết bị và có thể được truy cập từ phần mềm trỏ đến một địa điểm nhất định trong một CSDL. Ưu điểm của phương thức này là tiện lợi và nhanh chóng tuy nhiên sẽ không an toàn và dễ bị tấn công.
Lưu trữ bằng password
Tương tự như Local key storage, nhưng có thêm một lớp bảo mật là password ở giữa, chỉ khi nào người dùng nhập đúng password thì mới truy cập được vào private key.
Tuy nhiên, phương thức này cũng không đảm bảo tuyệt đối vì hackers vẫn có thể lấy trộm được password thông qua các phần mềm gián điệp theo dõi keystroke hoặc brute force (một quy trình thử-và-sai trên máy tính để tìm ra kết quả cuối cùng).
Password driven key
Password trong trường hợp này sẽ được sử dụng như một công cụ điều khiển trực tiếp từ cặp khóa công khai – bí mật.
Hackers vẫn có thể tấn công bằng cách sử dụng các password ngẫu nhiên để tìm ra các cặp khóa công khai – bí mật này. Do đó, người dùng cần đặt password đủ mạnh để hackers không thể tìm ra cặp khóa công khai – bí mật đó.
Lưu trữ trên ví cứng
Phương thức này sẽ kém tiện dụng trong quá trình sử dụng nhưng đổi lại sẽ đảm bảo an toàn hơn.
Mô hình hoạt động
Ví điện tử trong Web2 có sự tham gia của 3 bên là: Người dùng, Ngân hàng, Bên ứng dụng (dịch vụ).
Người dùng cần sự tham gia của các bên thứ 3 như ngân hàng để lưu trữ và xác nhận số dư tài khoản, và bên ứng dụng để thực hiện thao tác thanh toán, kết nối giữa ngân hàng và người gửi/nhận.
Ví tiền mã hóa lưu ký là một nơi “giữ dùm” chữ ký cho bạn. Có nghĩa là bên thứ ba sẽ thay mặt bạn giữ và quản lý các khóa riêng tư của bạn. Bạn không có toàn quyền kiểm soát tiền của mình, cũng như ký kết các giao dịch.
Ngược lại, mô hình ví không lưu ký của Web3, người dùng có toàn quyền sử dụng và quản lý tài sản của mình trên ví. Không có trung gian là bên thứ 3 nên không cần xác thực hay phụ thuộc vào bất kỳ ai.
Tác vụ của ví
Mô hình ví lưu ký Web3 có đặc tính tương đồng với ví điện tử Web2, do đó phù hợp với người dùng ít kinh nghiệm cần có sự hỗ trợ của bên thứ 3.
Ví lưu ký như Binance Custody được quản lý, tuân thủ và cung cấp bảo hiểm tiêu chuẩn cho các tài khoản Binance của công ty. Do đó, cung cấp tính an toàn pháp lý hơn dành cho người dùng, ngược lại phải cung cấp thông tin của người dùng cho bên dịch vụ.
Ngược lại, bảo vệ quyền riêng tư là một trong những tính năng nổi bật nhất của ví không lưu ký trên Web3 . Dữ liệu cá nhân người dùng được an toàn và bảo mật khi không cần phải cung cấp cho bất kì bên thứ 3, ngăn chặn được những trường hợp rò rỉ thông tin của các tác nhân có liên quan.
Về yếu tố bảo mật, ví cứng không được kết nối trực tiếp qua internet có sự bảo mật cao nhất, phù hợp cho người dùng để đầu tư và lưu trữ dài hạn.
Còn ví nóng có tính bảo mật thấp hơn và dễ bị tấn công hơn do được lưu trữ và tương tác thường xuyên qua internet. Ví dụ vụ rò rỉ khoá cá nhân của người dùng đến từ nền tảng ví Slope, người dùng thiệt hại lên đến 6 triệu USD.
Vitalik đã nghĩ đến một giải pháp cho vấn đề bảo mật mang tên social recovery wallet. Chúng kết hợp sự tiện dụng, dễ dùng của ví single signature (đơn chữ ký) và tính bảo mật của ví multi-signature (đa chữ kí) bằng cách bổ sung thêm một nhóm “người bảo hộ” (guardian)
- Trường hợp ổn định: Người dùng vẫn sử dụng social recovery wallet như ví single signature.
- Khi ví bị hack: Chủ sở hữu ví có thể yêu cầu nhóm guardians hợp lại để thay đổi chữ ký cũ sang một chữ ký mới. Đồng thời, chủ sở hữu ví cũng có thể thêm hoặc thay đổi các thành viên trong nhóm guardian (nhưng họ phải chờ 1-3 ngày để thực hiện tác vụ này).
Tuy nhiên, giải pháp này phải cần tới một bên thứ ba – một lớp relayer chịu trách nhiệm gửi lại những message đã được phê duyệt bởi người dùng thành các giao dịch hợp lệ trên blockchain. Việc này sẽ làm tăng thêm phí giao dịch và giảm đi tính phi tập trung cần có của một giao thức crypto.
Về độ phủ thì ví Web2 có thể thanh toán cho hầu hết mọi thứ, đặc biệt ở các quốc gia có hạ tầng tài chính hoàn chỉnh. Còn Web3 có ít tiện ích hơn cho các tài sản trong thế giới thực, các khoản thanh toán chủ yếu được thực hiện cho các tài sản trên chuỗi. Trong tương lai cơ hội phát triển cho ví Web3 sẽ lớn hơn khi ngày càng có nhiều nhãn hiệu và sản phẩm được chấp nhận thanh toán bằng tiền điện tử .
Mô hình lợi nhuận
Phí giao dịch
- Metamask thu phí giao dịch từ 0.3% – 0.875%.
- Phantom thu phí 0.85% cho tất cả các giao dịch.
Phí doanh nghiệp để tích hợp
MetaMask cung cấp MetaMask Institutions (MMI), một “phần mở rộng cho tổ chức” của ví MetaMask được thiết kế riêng cho các quỹ đầu cơ, quỹ tiền điện tử, các tổ chức tài chính, các nhà tạo lập thị trường,…
Phiên bản Freemium
Trust Wallet miễn phí cho người dùng để sử dụng. Tất cả các khoản phí đều được trả cho người khai thác hoặc người xác nhận. Đồng thời, Trust Wallet cũng ra mắt token TWT để kiểm soát nền kinh tế của riêng họ.
Các ví Web3 đang đi theo hướng phát triển nhiều tính năng khác nhau, nhằm mục đích lôi kéo và giữ chân người dùng. Có thể xem mô hình ví Web3 là một biến thể của DEX, tập trung nhiều hơn về tiện ích thanh toán và giao dịch so với DEX.
Thông số nổi bật
- Trong Web2, số lượng ví điện tử lên đến 2,8 tỷ địa chỉ ví.
- Web3 mới đạt vỏn vẹn khoảng 300+ triệu địa chỉ ví. Tương lai Web3 còn có nhiều tiềm năng mở rộng hơn nữa để đạt được con số người dùng đã sử dụng ví điện tử trước đó.
Tốc độ tăng trưởng ấn tượng của các ứng dụng ví Web3 hiện tại: Metamask tăng 1800% và blockchain.com tăng 72%. Góp phần lớn trong sự tăng trưởng của số lượng địa chỉ ví Web3 là do sự bùng nổ của GameFi/NFT trong năm 2021.
Độ phổ biến của ví Web2/Web3
Đông Nam Á và Trung Đông sẽ là khu vực có nhiều người sử dụng ví Web3 nhất do những hạn chế của họ về ngân hàng, thẻ tín dụng. Vì mức độ phổ cập các công cụ tài chính truyền thống còn thấp, cơ hội cho ví web3 phát triển tại các khu vực này cao hơn những nơi có hệ thống tài chính đã được thiết lập hoàn chỉnh.
Ví dụ: sự nổi lên của trò chơi Axie Infinity đã khiến cho một lượng mới người dùng tham gia thị trường tiền mã hoá. Đa số người tham gia là ở những nước đang phát triển, và Axie mở ra cơ hội tài chính mới dành cho người dùng ở các khu vực này.
Tăng trưởng chậm ở Tây Âu và Bắc Mỹ và Trung Quốc, do đây là những quốc gia không thân thiện với tiền điện tử. Những khu vực này có cơ sở hệ tầng tài chính hoàn chỉnh, cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính trực tuyến. Hệ thống tài chính của những quốc gia này tương đối khắt khe, tiền mã hoá vẫn đang có những bất cập về vấn đề chuyển tiền bất hợp pháp.
Chờ đón điều gì từ ví Web3?
Khả năng tích hợp
MetaMask đã tung ra Snaps, một hệ thống cho phép các lập trình viên mở rộng và tùy chỉnh các tính năng của ví MetaMask trong một môi trường coding riêng biệt. Người dùng có thể thử nghiệm các tính năng mới này và đội ngũ của MetaMask sẽ tích hợp tính năng được yêu thích nhất vào sản phẩm chính của họ.
Đa chuỗi
Đây là một xu hướng tất yếu mà gần như các loại ví nào cũng đang hướng đến. Người dùng sẽ giao dịch thuận tiện giữa các chuỗi khác nhau, quản lý tài sản tốt hơn khi chỉ phải lưu trữ một private key/seed phrase thay vì nhiều chuỗi private keys phức tạp cho từng ví trên mỗi chuỗi.
Tối giản UX
Nhiều tính năng mới được tung ra giúp người dùng trực tiếp mua/bán/niêm yết coin hoặc NFT ngay trong ví, và thậm chí là hợp tác với các sàn CEX để rút ngắn thời gian chuyển token qua lại giữa các ví phi lưu ký và các sàn CEX.
Native swap
Roses are red🌹
Violets are blue
But first, let’s check
What Native Swap brings to you?
No more manually checking on multiple AMMs to find the best prices. Just select Blockchain & proceed with your transaction right away🚀
Get your #Coin98 updated 👉https://t.co/kkvXVJEcoQ pic.twitter.com/97bJNdO7Os
— Coin98 Super App (Formerly Coin98 Wallet) (@coin98_wallet) August 4, 2022
Direct listing
Listing NFTs on @MagicEden from Phantom is available to everyone on all devices! Did you know that you can also use your wallet to edit prices and remove listings?
It's super convenient from our mobile apps when you (or floor prices) are on the move!! 🧹🧹 pic.twitter.com/OeLIrKYlIG
— Phantom (@phantom) July 28, 2022
Social recovery wallet
Mang lại nhiều tiện lợi hơn cho người dùng để phục hồi lại địa chỉ ví và tài sản trong trường hợp bị hack hoặc quên mất passphrase hoặc private key.
Mô hình doanh thu mới
Những mô hình tạo nguồn doanh thu của ví Web3 được “du nhập” từ Web2 sang, chưa có nhiều sự cải tiến trong việc thêm nguồn thu. Nguồn thu đến từ phí giao dịch vẫn góp phần chủ chốt trong việc mang lại lợi nhuận cho cả ví điện tử trong Web2 và Web3.
Trong tương lai, các ví Web3 sẽ cần có nhiều tính năng mới hơn, ngoài tính năng liên quan tới tác vụ giao dịch như swap, stake hay yield farm cần có những sản phẩm cung cấp thông tin, dữ liệu để giúp người dùng đưa ra quyết định tốt hơn trong quá trình đầu tư của mình.
Các dịch vụ bổ sung như bảo hiểm, mua sắm, dịch vụ đầu tư, v.v., trong Web2 có thể được mở rộng sang các ví Web3. Các dịch vụ này mặc dù không thể thay thế nguồn thu chính mang lại từ phí giao dịch nhưng sẽ làm đa dạng hơn sản phẩm để thu hút và giữ chân người dùng.
Orca Labs | Liên Nguyễn
